30 Haziran 2019
(Erzincan ağzıyla bir deneme)
Azucuk herslenmeyin, bahın ne deyiyem. Herkes gonuşıy… Bişey yapmağa gelende ortalıhda heç kimse yoh. Abu memlekedin yemeğinin kitabını bilem dışarılılar yazıy. Hangiz “Keşkek Kazanı”nı (İlhan İlhan, 2002), hangiz “Erzincan Mutfak Kültürü ve Yemekleri”ni (Sâra Yelegen, 2014) ohuduz? Sorun bahım, bah ki ohuyan var mı? Garışsan bi türlü, garışmasan bin türlü. Deyiyem ki elin oğlu, elin gızı oturmuş, senin yemeğinin kitabını yazıylar. Gendi adıma eyle hacil oldum ki…
O uşah,essah essah KEŞKEĞİ yazmış… O gız, Essah essah nusga lapasını, gıldirik çorbayı, gâh yahnısını, gaburga pilavını, KETEYİ bilem yazmış... Boşa demiyler, “ el mi yaman, bey mi yaman” diye. Zahar ki o kitabı yazan gız yamanmış… Bi görsem, “gız saha helâl olsun deyib, alnından öpecem. Emme, sorna da “hoca hanım, hoca hanım abu yarpağ dolmasını büşürmesini, niye hascaman anladmadın ki!... Bahıyam, Cimin Üzümünün essah adının Kara Erük olduğunu biliysen emme, o üzümün yarpağından nasıl dolma yapulduğunu, etlisini, zetin yağlısını niye anladmıysan diyecem.. .
Aşindi arhaza yaslanub, gendize bi gahve söyleyin. Yanıza da eşgi suyu goymayı unutmayın..
Abu sene gaç gere geddiysem, memlekedin eski dadı kalmamış. Bilmiyem ki niye beyle olmuş? O möhderem möhderem adamlar yoh… O eyle sufadları gülen herifler yoh… Nere, niye getmiş gaybolmuşlar..? Onlara ne olmuş? Bi soluh kim neyi nassıl biliy diye bahdım.. Sankim heç kimse bi şey bilmiy… Bi de gonuşmıylar… Yoksam bunnar embele bi yerden tembehliler mi? Sakgın gonuşmağda parasıynan demiyesiz.. Essahdan bahıyam bahıyam, sanki herkes elelusul dolanıymış gibim göriniy..
Memleketde tırafik bilem tıhanıy.. Otomofilleri goyacak yeri ara ki bulasan.. Görende diyecek ki abunlar ayakyoluna da arabayınan mı gediyler. Bide deyiylerki, yetmiymiş gibin aha o ceddeye bide tren goyacaklarmış! Allah ahıl-izan versin inşallah.. Tren diyende ahlıma bah başka bişey geliy... Bilmem gaç sene evvel Alamanlar aburada bir pafruka yapmışlar. (Alman Vosslog Grubu) (Ray Bağlantı Elemanları Fabrikası ve 20 MİLYON DOLARLIK YATIRIM) İş de o pavruka, deneme yaparken bilem, on yeddi gâvur memlekedine ihracat yapmış. Sorna ne mi olmuş? Gapanmış... Gapanmış… Niye? Bilen yoh. Açuluş günü ballandura, balandura anladanlar aşindi eceb ne deyiyler? Heç biliymisiz? Zahar ki, “abu sahabsuz memleked” diyenler boşa gonışmıylarmış!...
Aburdan bahıyam, dolıya goyıyam dolmıy, boşa çıhardım diyiyem, çıhmıy.. … Yanlış bilmiyemse, o pavrukanın arsasunu toplanıp süt pavrukası yapmah üçün satun almışlar.. Ezirgân da süt pavrukası yok mu? Bu nassıl bi zehniyet, anlağı olan bi anladsın.. .. Aşindi hekâd oldu… Bi zamanlar Ezirgân’da tuğlalar fıradın gıyısında yapulurdu.. Sonram bi tuğla pavrukası yapıldı… Sonram ne mi oldu? Ahlına gelen gahdı tuğla pavrukası yabdı. Aşindi o tuğla pavrukaları nerde? Aha onlara noldu? Kiminle, kim, kimler yarışıy ki? Soran olursa!...O meseleyi de uzun uzun bi gün anladurum… Bilmiyem ki izanın adını ne goyah… Ya emele gelen iş, işler..Nerdeee..
Şeherde yeni evden geçilmiy.. Emme heç birinde otomofil goyacak yer bilem yokmuş.. Gazalarda ahu arnavud kaldurumu gibim, çay daşından yolları da asfaldından gablıylarmış.. Abunlar, heç mi başka şeherleri görmiyler? Abu değirmenin suyu nereden geliy?
La ben KETEYi anladacakdım.. Ne o eyle, her yerde KETE satılıy.. Aha o saddukları KETEDE, KETE olsa.. KETE degül sankim gılig, hadi gılige ayıp olmasın diye, besgimed gibin diyek.. Besgimedin hakgı yenecek. Abu iş çarşuya daşunduğunda, Ezirgân bi gün KETEYİ unudacak demişdim.. Aşindi bahıyam, bahıyam gorkduğum olacakmış gibime geliy.. Eh artuh, damlarda KETE yapılmıysa, gızlar, gelinler nasul yapulduğunu, öğrenmiyse, üç gün sonra kim yapacak KETEYİ? Beyle giderse, abu memlegedin damağından KETENİN dadı silinib gidecek.. Yoh mu abu gonuları ahıl edecek, embele ahlı başında sahab çıhaçah kimseler?
KETEYİ anladıydım…Gosgoca şeherde, essahdan KETE gibin KETE yapan bi tene yer varmış!... Herif, garısı, bacısı, gızı barabarca yapıp satıymışlar… Bi onların yabduğu emele geliymiş… Ötekiler dediğüm gibin, yabdukları gılig desen gılig degül, besgimed desen besgimed degül.. KETE desen, heç değülmüş…
Bülmiyem, boşuna mı gonuşuyuh, yazuk degül mü abu memlekete, yazuk degül mü o KETEYE… Açuhcası, abu densüzlüğe, abu ahulsuzluğa, birez daha çehe yorağhda belkim anlağ sahibi birileri, zahar ki ortaya çıhar deyiyem gendi gendime… Yoh çıkmazlarsa, dedüklerime gulah vermiyenler, aha buncucuk horatayı dinlemiyseler, hem tegmügü hem de gumzugi hah ediyler demekdür. Minciginen gurtulamazlar.. Sakgın gandurduk zannediyselerse, baba çıhsın aha o densüz ahıllarına…
Ahlımım bi pırtiginen deyiyem ki; Aha o belediye mi, baytar dairesi mi, esnaf odası mı, abu işi ağzına gözüne bulaşduran, KETEYE adam ahıllı sahab çıhmayan fırıncılar mı, bilmiyem, artuk kimselerse iş de onlar, KETENİN hascana nasıl yapulacağına bi garar versinler. Okgadar goley ki… Ununan tava, tavayınan tere yağı çekişmeyecek. Hepsi de tavayınan çeküşmediği gibin, ne sararacak, nede kararacak. Tereyağınan hamuru, gavurduğun unu, goyun goyuna goydunmu, hamuru bılikleyib, sıfadına yımırdayı sürdüm mü, artuk fırına mı goyarsız, tandıra mı vurursuz, aha saha KETE. İstiysez hamurunun nasıl yapulduğunu da anladım mı. Yoh artuk..
Azucuk abu dedüklerime gulah gabardsınlar, KETEYE adam gibin sahab çıhsınlar. Bi gün, Kars’dan, bi gün Erzürüm’den, bi gün Bayburt’dan gelecek KETENİN yoksa yolunu mu gözlüğeyeceyüg… A şindi örgendim, Bayburtlular KETENİN tescilini bilem yapmışlar… Artuk gözüz aydın mı diyek! Garar sizin…
Ahlıma şeyle bi şey geliy.. Abunları doğru dürüsd yapan o fırınlar gondrol edilsin.. Her fırından her gün üç-beş KETE numune alınsın, gondrol edilen KETELER her gün fakir-fıkgereye HERFENE olsun.. İşini doğru dürüsd yapan fırınlara işered gonsun, adam gibin yapılmıyan KETELERİ marketler bilem satmasın.. Usdurubuna uymıyanlara KETE yapdurulmasın… Bah bahım nasıl olıymış görsünler…
Anan babum, bacım, gardaşım, son kerem söyliyem, KETEYE hasaca sahab çıhın… .Ezirgân’dan dışarıya ikram olsun diye rastgele her KETEYİ KETE diyem artuk götürmeyin..
Anlayacağız, sahab çıhmahsaz, KETE, FIRİKLENİB FIRİKLENİB ERZİNGÂNDAN GAÇACAK…
Ne eyle gülüysen ki…”KETE SIFADLU”… Yalan mı?
KAYNAK:
TANDIRBAŞI DERGİSİ
Erzincanlılar Kültür ve Sağlık Vakfı
13 Şubat 2019 Sayfa, 12-13 de
Yayımlanan Yazım
Kenan Mutlu Gürses